بسم الله الرحمن الرحیم
“اندر ضرورت بازبینی مجلّة تحقیقات حقوقی”
1- همان طورکه می دانیم مجلّة وزین و ارزشمند «تحقیقات حقوقی» دانشکدة حقوقِ دانشگاه شهید بهشتی، یکی از مجلّات قدیمی و معتبر دانش حقوق است. از گذشته های دور، نیک اندیشانِ دانش حقوق، آن ها که به اعتلای این دانش امیدوار بوده و در این راه تلاش بسیار نمودند، بر آن شدند تا این مجلّه را راه اندازی و از این طریق، ایده ها و اندیشه های حقوقی نوین را نشر دهند و در این راه نیز بسیار موفّق عمل کردند. یاد جملگی این عزیزان زنده باد. با نگاهی به تاریخ این مجلّه و مقاله های ارزشمندی که از آغاز تا به امروز به چاپ رسیده اند، می توان به ارزش این کار سترگ و ستودنی پی برد. اگر چنین مجله ای (و سایر مجلّات) منتشر نمی شدند بسیاری از این ایده ها و اندیشه ها در لباس نوشتار و سپس «قانون» در نیامده و تبعاً هرگز به دست ما نمی رسید. «مجلّة تحقیقات حقوقی» دریچه ای بود که از مسیر آن، نور اندیشه های نو بر محافل حقوقی تابید. تورّق در شماره های بایگانی شده و نسخه های الکترونیکی شدة این مجلّه نشان می دهد که استادان و نویسندگان بزرگوار چه زحمت ارزشمندی کشیده اند تا این سرمایة گران بها را برای ما به یادگار بگذارند.
2. در آن روزگار که این مجلّه به چاپ رسید و منتشر گردید، دانشکدة حقوق، به آن سان که اکنون می بینیم نبود؛ نه دانشکدة مستقلی وجود داشت و نه این تعداد استاد و نه این تعداد دانشجو. از سویی، طلایه دار حقوق در آن دوران، «دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران» بود تا این که با تلاش صادقانه و خالصانة استادان بزرگوار، دانشجویان گرامی و کارکنان محترم، دانشکدة حقوق شهید بهشتی گوی سبقت را از رقیبان گرفت و به عنوان قطب حقوق کشور مطرح گردید. رسیدن به این نقطه، قطعاً به آسانی به دست نیامد، بلکه حاصل سیاست گذاری و سیاست گزاری درست و هدف مند و تلاش های طاقت فرسا بود؛ امری که هم چنان ادامه داشته و ادامه نیز خواهد یافت. ان شاء الله.
3. در آن تاریخ، وجود یک مجلّه حقوقی (با عنوان مجلّة تحقیقات حقوقی) پاسخگوی نیازهای پژوهشی استادان عزیز و پژوهشگران محترم بود. چرا که دانشکده، استادان محدودی داشت و دانشجویان دورة تحصیلات تکمیلی نیز انگشت شمار بودند و شمار گرایش ها نیاز به زحمت به شمار انگشتان یک دست می رسید (که نمی رسید). افزون بر این، آموزش بر پژوهش چیره گشته و آموختن، پژوهیدن را به حاشیه رانده بود. از این روی، استادان گران قدر و پژوهشگران ارجمند با معضل چاپ و نشر اندیشه های خویش رو به رو نمی شدند و یا با مشکل جدّی مواجه نبودند. ولی پرسش این است که آیا امروز، این مجلّة پاسخگوی نیازهای پژوهشی کشور عزیزمان به طور عام و دانشکدة حقوق به طور خاص است؟ پاسخ دقیق و درست را به دوستان عزیز واگذار می نمایم و به همین اندازه بسنده نمایم که پاسخ روشن و چه حاجت به بیان است.
4- برای روشن شدن موضوع، شاید بهتر باشد به چند مجلّة حقوقی اشاره نماییم که تقریباً هم زمان با مجلّة تحقیقات حقوقی و یا اندکی پیش یا پس از آن چشم به جهان دانش گشودند. «فصلنامة حقوق» دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، یکی از این مجلّات است که بدون شک جزء معتبرترین مجلّات حقوقی است و هم چون تریبونی است تا ایده ها و اندیشه های حقوقی از این مسیر بیان شود. تأثیر این مجلّه در رشد و توسعة دانش حقوق، امری است انکارناپذیر. مسؤولین محترم این فصلنامه به موقع و به درستی متوجّه شدند که دیگر یک فصلنامه پاسخگوی نیازهای پژوهشی کشور و دانشکدة حقوق و علوم سیاسی نیست. بنا بر این، تصمیم گرفتند که یک فصلنامه را به چندین فصلنامه، متناسب با هر گرایش حقوق تقسیم نموده و ضمن رعایت «تخصّص علمی»، «فرصت و امکانات» بیشتری برای پژوهشگران حقوقی فراهم سازند تا به آسانی و بدون گرفتار شدن در دالان مهلک، مأیوس کننده، و مسمومِ ارزیابی و داوری مقاله ها در برخی از مجلّات حقوقی، بتوانند اندیشه های خویش را به چاپ رسانند و با این اقدام خود، کمک بزرگی به پژوهشگران نموده و بهترین حمایت را از اندیشه و پژوهش به عمل آوردند. مورد دیگر، مجلّة «پژوهش حقوق و سیاستِ» دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علّامه طباطبایی است که این بار نیز مسؤولین محترم،با نیازسنجی دقیق و به موقع، اقدام به تفکیک «حقوق» از «سیاست» نموده و سپس در بخش حقوق نیز آن را به چندین فصلنامه تقسیم نمودند تا این بار نیز هم «فرصت» بیشتری برای پژوهشگران محترم فراهم سازند و هم «تخصّص» را – که رکن ضروری پژوهش و پژوهشگری است – پاس دارند. ذکر این دو مورد، تنها از باب نمونه بود تا مطلب برای دوستان عزیز روشن شود.
5- اکنون باید پرسید که آیا این نیازسنجی در مورد «مجلّة تحقیقات حقوقی» انجام شده است؟ آیا مسؤولین بزرگوار مجلّة تصمیم بر آن ندارند که این مجلّه را نیز به چندین مجلّه تقسیم نموده و در حوزه های مختلفی چون «حقوق خصوصی»، «حقوق جنایی»، «جرم شناسی»، «حقوق اقتصادی»، «حقوق محیط زیست»، «حقوق بشر»، «حقوق خانواده»، «حقوق بین الملل»، «حقوق عمومی»، «آیین دادرسی»، «حقوق کیفری بین المللی» و …. اقدام به انتشار مجلّه و مقاله نمایند تا در کنار «آموزش حقوق»، دانشگاه شهید بهشتی به قطب «پژوهش حقوق» نیز تبدیل شده و نیازهای پژوهشی کشور را تأمین نماید؟ به نظر این کم ترین، اکنون نه تنها زمان آن رسیده است، بلکه خیلی دیر نیز شده است، این اقدام باید در دهة هشتاد شمسی صورت می گرفت. با این وجود، ماهی را هر زمان از آب بگیریم تازه است و بهتر از آن است که همین روند کنونی ادامه یابد.
6- در پایان نیز با کسب اجازه از استادان و دوستان عزیز، مسؤولین محترم این مجلّه را به عنوان مخاطب کلام خویش انتخاب نموده و به عنوان شاگردی کوچک خواهش می نمایم در این زمینه گام های مثبتی برداشته شود. انتظار جامعة حقوقی از دانشکدة حقوق بیش از این است و تردیدی بر جای نمانده که «مجلّة تحقیقات حقوقی» دیگر پاسخگوی نیازهای پژوهشی استادان محترم و دانشجویان عزیز نیست. کافی است نگاهی به شمار استادان محترم دانشکده (خداوند جملگی را در پناه لطف و عنایت خویش حفظ فرماید) و دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی بیندازیم تا به درستی این نکته پی ببریم. اگر قرار باشد این مجلّه، هر سال در چهار شماره چاپ شود (نام آن فصلنامه است و در هر سال، چهار فصل بیشتر نیست) و در هر شماره نیز ده مقاله به چاپ برسد، در مجموع می شود چهل مقاله. این در حالی است که شمار استادان محترم بیش از این است و اگر قرار باشد هر استاد محترم در هر سال یک مقاله به این مجلّه ارسال نماید، این مجلّه پاسخگوی نیاز پژوهشی استادان ارجمند نخواهد بود. حال به این اضافه فرمایید مقاله های ارسالی از سوی دانشجویان دوره های ارشد و دکتری و مقاله های دریافت شده از سایر پژوهشگران را که خارج از خانوادة بزرگ دانشکدة حقوق هستند ولی با آن همکاری دارند. مسؤولین عزیز، غفلت از این موضوع مهم باعث شده است که دانشجویان شما بزرگواران، به منظور دفاع از پایان نامه و رساله های خویش (ضرورت چاپ مقاله های مستخرج از رساله)، همواره نگران چاپ مقاله های خویش باشند و گاه ناچار می شوند تسلیم برخی از درخواست ناروا و غیرقانونی نیز شوند. این در حالی است که با یک اقدام مثبت در زمینة «توسعة پژوهشی» می توان تمامی این نگرانی ها و تهدیدهای علمی را تبدیل به بهترین فرصت های علمی نموده و روح نشاط و بالندگی را در جان پژوهشگران ارجمند زنده کرد. امید بسیار دارم که چنین نیز خواهد شد. ان شاء الله.
◾کوچک ترین عضو خانوادة بزرگ دانشکدة حقوق◾